Realizacja prac ziemnych za pomocą maszyn zawsze niesie ze sobą potencjalne niebezpieczeństwo uszkodzenia znajdującej się w pobliżu infrastruktury podziemnej. W wielu sytuacjach wiąże się to z koniecznością poniesienia wysokich kar dla właścicieli zerwanych kabli lub uszkodzonych rurociągów. Ponadto, dla pracowników odpowiedzialnych za wykopy, istnieje tragiczne ryzyko w przypadku uszkodzenia napiętych przewodów elektrycznych lub gazociągów. Nikt nie powinien być złudzony myślą, że istnieją bezwzględnie skuteczne środki ochrony przed przypadkowym naruszeniem podziemnych sieci infrastrukturalnych, gdy wykorzystuje się maszyny mechaniczne do prowadzenia tych prac.

Im lepiej zdajemy sobie sprawę z tego faktu, tym korzystniej dla nas. Nie jest możliwe całkowite wyeliminowanie problemu, ale możemy znacząco zmniejszyć jego skutki, stosując różnorodne wzajemnie uzupełniające się środki zapobiegawcze.

Podstawą skutecznego systemu prewencji w unikaniu kolizji z elementami infrastruktury podziemnej jest dostęp do aktualnej mapy terenu, na której są dokładnie naniesione wszystkie instalacje. Jednak należy mieć na uwadze, że nawet najlepsza mapa cyfrowa nie jest w pełni niezawodna. Ten problem nie dotyczy tylko Polski, ponieważ geodeci tworzący mapy na całym świecie są zwykłymi ludźmi i czasami popełniają błędy. Nadmierny pośpiech, niedbałość, a co gorsza, brak czasu na osobiście sprawdzenie faktycznego przebiegu nowo zainstalowanych kabli czy rur w terenie przed ich naniesieniem na mapę, prowadzi do utworzenia błędnych wzorców, które potem są powielane przez innych.

Równie istotnym czynnikiem jest staranne zbadanie terenu przed rozpoczęciem prac w celu zidentyfikowania wszystkich dostępnych informacji dotyczących infrastruktury podziemnej. Korzystając z mapy terenu, należy wyszukać istniejące w danym obszarze elementy, takie jak zawory wodociągowe, hydranty, włazy studzienne, zawory gazowe, studnie telekomunikacyjne, słupy lub szafki energetyczne, co pozwoli na dokładniejsze zrozumienie tras wszystkich okolicznych sieci. Często niezbędnym elementem skutecznej prewencji jest przeprowadzenie próbnych wykopów w obszarach o podwyższonym ryzyku napotkania niepożądanych kabli lub rur. W przypadku terenów o dużej gęstości infrastruktury, może to być jedyna pewna metoda uniknięcia kolizji.

Przez wiele dziesięcioleci nie wynaleziono bardziej niezawodnej metody potwierdzania trasy infrastruktury podziemnej niż lokalizator kabli i rur oparty na właściwościach pola elektromagnetycznego. W niektórych krajach, takich jak Wielka Brytania, istnieje obowiązek ustawowy korzystania z lokalizatora przed rozpoczęciem jakichkolwiek prac wykopowych. To nie jest jedynie puste prawo, ponieważ inspektorzy odpowiednich służb państwowych często kontrolują firmy wykonawcze w całym kraju pod kątem posiadania odpowiedniego sprzętu lokalizacyjnego, jego stanu technicznego oraz praktycznych umiejętności jego obsługi. Dzięki takim działaniom skala problemu uszkodzeń infrastruktury podziemnej oraz wypadków związanych z napotkaniem na przykład napiętych kabli energetycznych znacznie się zmniejszyła. Nie ulega wątpliwości, że aby skutecznie potwierdzać trasę infrastruktury przy użyciu lokalizatora kabli i rur oraz skutecznie wykrywać ukryte instalacje, które nie są uwzględnione na żadnej mapie, niezbędne jest posiadanie sprzętu odpowiedniej jakości. Nie musi to być najdroższy sprzęt dostępny na rynku, ale powinien on być precyzyjny w lokalizacji i identyfikacji kabli oraz rur, oraz posiadać różnorodne funkcje i zastosowania.

Precyzyjne urządzenia do lokalizacji (nazywane również "lokalizatorami precyzyjnymi") są głównie przeznaczone dla firm, które muszą precyzyjnie odnaleźć i zlokalizować podziemne instalacje bez względu na ilość przewodów czy rur tam zainstalowanych. Lokalizatory precyzyjne, oprócz podstawowych funkcji wykrywania i śledzenia tras instalacji, mogą być wyposażone w różne dodatkowe funkcje pomiarowe, takie jak kompas kierunkowy, system GPS, rejestrator danych pomiarowych, ramkę typu A-Frame do precyzyjnej lokalizacji uszkodzeń kabli, system do identyfikacji kabli w wykopie, pomiar natężenia i kierunku sygnału, pomiar poziomu zakłóceń pola elektromagnetycznego oraz wiele innych.

Przykłady takich "lokalizatorów precyzyjnych" to vLocPRO2 i vLoc5000.

Dla firm wykonawczych i ekip remontowych wystarczające będą tzw. "lokalizatory proste", czyli podstawowy sprzęt lokalizacyjny (czasem nazywany "lokalizatorem przed koparkę"), który pozwala określić trasy przebiegu wszystkich instalacji w obszarze przeznaczonym do prac wykopowych. Ważne jest jednak, aby taki sprzęt umożliwiał skuteczną lokalizację nawet w trudnych warunkach, dlatego powinien posiadać wszystkie niezbędne funkcje niezbędne dla tego typu sprzętu.

Przykłady "lokalizatorów prostych" to vScan Rx i Easyloc Rx.

Większość prac lokalizacyjnych "przed koparką" wykonuje się przy użyciu samego lokalizatora, bez konieczności korzystania z generatora. W takim przypadku wykorzystuje się tzw. pasywne tryby pracy, takie jak "POWER" i "RADIO". Lokalizator odbiera sygnały naturalnie występujące w otoczeniu, takie jak sygnał 50Hz (oraz jego harmoniczne), które przepływają przez kable energetyczne podłączone do działających odbiorników energii. Ponadto odbierany jest również sygnał radiowy pochodzący z różnych stacji radiowych nadawanych w powietrzu, który jest przenoszony przez długie podziemne instalacje, które pełnią w tym przypadku rolę anten retransmisyjnych.



Ważne jest, aby sprzęt lokalizacyjny posiadał obie te funkcje, co umożliwia wyszukiwanie różnych instalacji w różnych trybach pracy. Na przykład, tryb POWER, czyli sygnał 50Hz i jego harmoniczne, jest przesyłany przez obciążone kable energetyczne oraz instalacje, które indukcyjnie odbierają ten sygnał od obciążonych kabli energetycznych znajdujących się w ich pobliżu (np. gazociągi stalowe, rury ciepłownicze, długie kable telekomunikacyjne itp.). Natomiast tryb RADIO służy do pasywnej lokalizacji przewodów emitujących sygnały radiowe, takich jak kable telekomunikacyjne, "nieaktywne" kable energetyczne (np. kable oświetlenia ulicznego w ciągu dnia), kable telewizji kablowej oraz do wykrywania metalowych rur, takich jak gazociągi, ciepłociągi, a nawet niektóre rury wodociągowe.

Niestety, w wielu przypadkach samo użycie odbiornika nie wystarczy do zlokalizowania wszystkich istniejących sieci podziemnych w danym obszarze. Typowym przykładem jest tutaj głęboko położony wodociąg lub taśma oznacznikowa/lokalizacyjna, która jest umieszczona nad kablami światłowodowymi, rurami z polietylenu (PE) lub polichlorku winylu (PCV). W takich sytuacjach konieczne jest użycie aktywnego sygnału wysłanego na daną linię za pomocą generatora sygnałowego. Generator sygnałowy jest również używany w celu śledzenia konkretnej instalacji i precyzyjnego określenia jej głębokości.

Istnieją trzy metody nadawania sygnału z generatora na badaną instalację:

1. Tryb indukcyjny: Najprostszą metodą zasilania danej linii sygnałem jest indukcyjne nadanie określonego sygnału o określonej częstotliwości poprzez warstwę ziemi. Wystarczy postawić generator w pobliżu spodziewanej trasy poszukiwanej sieci i kilkanaście metrów dalej odebrać sygnał nadany przez generator za pomocą lokalizatora, bez konieczności bezpośredniego kontaktu z niewidocznym kablem lub rurą. Przy użyciu generatora sygnałowego można również zbadać głębokość ułożenia danej instalacji w celu identyfikacji rodzaju uzbrojenia podziemnego.

2. Tryb galwaniczny: Metoda ta zapewnia znacznie większą dokładność pomiarów poprzez bezpośrednie podłączenie sygnału z generatora do badanej linii, na przykład do żył kabli telekomunikacyjnych lub energetycznych (bez napięcia), do hydrantu, zasuwy wodociągowej, gazowej itp. W tym trybie można również dokładnie zmierzyć głębokość badanej instalacji. Ta metoda jest również stosowana (zgodnie z normami) do trasowania i pomiaru głębokości taśm oznacznikowych (lub przewodów lokalizacyjnych) ułożonych nad światłowodami i rurami plastikowymi.

3. Tryb cęgowy: Za pomocą klamry nadawczej można bezinwazyjnie nadać sygnał z generatora na "aktywny" kabel energetyczny (niskiego napięcia, średniego napięcia, wysokiego napięcia), telekomunikacyjny itp. Ta metoda umożliwia precyzyjne trasowanie i pomiar głębokości badanej instalacji. Jest szczególnie przydatna w sytuacjach, gdy bezpośrednie podłączenie jest niemożliwe (np. przelotowe kable w wykopach kontrolnych, w studniach kablowych, w złączach kablowych, przy wyprowadzaniu kabla ze słupa do ziemi itp.).

Przy wyborze sprzętu do lokalizacji warto zwrócić uwagę na stopień zaawansowania technologicznego oferowanego przez producenta. Wykorzystanie nowoczesnej elektroniki ma duży wpływ na możliwość cyfrowej obróbki sygnału odbieranego przez odbiornik, co pozwala na eliminację niepożądanych sygnałów i zakłóceń. Odbiornik powinien reagować szybko na pojawienie się sygnału, umożliwiając na przykład lokalizację kabla, który przebiega w ruchliwej ulicy, gdzie nie można zatrzymać ruchu pojazdów i trzeba działać szybko, wchodząc na jezdnię pomiędzy samochodami.

Dodatkowe funkcje lokalizatora mogą mieć istotne znaczenie przy wyborze odpowiedniego sprzętu. Nowoczesne "lokalizatory proste" mogą posiadać również tryb lokalizacji metali, umożliwiający wykrywanie zagubionych elementów armatury sieciowej znajdujących się pod ziemią, takich jak włazy, pokrywy, skrzynki, trzpienie itp. Ta funkcja może być szczególnie przydatna dla firm z branży wodno-kanalizacyjnej, gazowniczej lub drogowej.

Należy zwrócić uwagę, że funkcję wykrywania metali posiada lokalizator typu vScan Rx M.

W przypadku lokalizacji instalacji niemetalowych, lokalizatory tras kabli i rur mają ograniczenia. Trudniej jest zlokalizować rury azbestowe, betonowe, PE (polietylenowe) lub PCV (polichlorkowe) bez taśmy lokalizacyjnej lub kabla sygnalizacyjnego. W takich przypadkach wykorzystuje się sondy sygnałowe, które są wprowadzane do wnętrza instalacji i lokalizowane z powierzchni ziemi za pomocą włókna szklanego na bębnie.

Sondy sygnałowe, na przykład sonda D18, mogą być również używane do śledzenia postępu w "kretach" (tj. urządzeniach do przeciskania), do lokalizacji pozycji kamer inspekcyjnych oraz do lokalizacji pozycji "tłoczków" używanych do sprawdzania przepustowości rur (takich jak światłowodowe, gazowe, wodno-kanalizacyjne itp.). Szeroki wybór sond pozwala na dobór odpowiedniego typu sondy do konkretnego celu w rozwiązywaniu różnych problemów związanych z eksploatacją infrastruktury podziemnej.

Włókno typu GOK FlexSonde to bardzo elastyczna wstążka z włókna szklanego o średnicy 4,5 mm lub 6,7 mm, w której wbudowane są pary przewodów metalowych, a na końcu znajduje się sonda sygnałowa. Jest przeznaczone do badania tras niemetalowych rur i kanałów o głębokości do 3 metrów.

GOK FlexSonde może być wprowadzany do rur lub kanałów o średnicy większej niż 12 mm, przy minimalnym promieniu zagięcia wynoszącym 250 mm. Nie wymaga on baterii, ponieważ jest zasilany przez generator sygnałowy i wykrywany przez kompatybilny lokalizator. Dzięki temu można dokładnie zlokalizować końcówkę sondy. Alternatywnie, generator może być podłączony do jednego zacisku i uziemiony, co umożliwia odbieranie sygnału na całej długości giętkiego przewodu, co pozwala na lokalizację trasy kanału. Dostępne są przewody o długościach 30 m, 50 m, 60 m, 100 m i 150 m.

Rozwój nowych technologii pozwolił również na zastosowanie georadaru w przypadkach, gdy konieczne jest wykrycie rur niemetalowych, takich jak PCV, PE, azbest, beton itp. Georadar penetruje wierzchnie warstwy ziemi i pozwala na identyfikację wszystkich elementów infrastruktury, w tym również rur niemetalowych. Przykładem georadaru jest system LMX200.

Na podstawie materiałów ze strony megger.com